Ernest_Rutherfordwykonał „eksperyment Rutherforda”, zaliczany do dziesięciu najpiękniejszych eksperymentów z fizyki. Cząstki alfa przepuścił przez bardzo cienką złotą folię. Rozkład kątowy rozproszonych cząstek skłonił Rutherforda do wysnucia wniosku, że cała masa oraz dodatni ładunek atomu skupiony jest w bardzo niewielkiej objętości. W ten sposób potwierdził on eksperymentalnie istnienie jądra atomowego.
Badając zachowanie pierwiastków radioaktywnych udowodnił, że źródłem promieniowania tych pierwiastków jest spontaniczny rozpad promieniotwórczy. W roku 1908 otrzymał za to odkrycie Nagrodę Nobla w dziedzinie chemii.
Kolejnym osiągnięciem Rutherforda było dokonanie przemiany atomów azotu w atomy tlenu.
Henri_Becquerel
(pierwotne
odkrycie)
W 1896 Becquerel przez przypadek odkrył zjawisko radioaktywności, gdy badał fluorescencję ruduranu. Powtarzając eksperymenty, które przeprowadził Wilhelm Röntgen, zawinął fluorescencyjny minerał, będący rudą uranu, w materiał światłoczuły oraz czarny materiał nie przepuszczający światła. Zanim jednak zdjął czarną okrywę, by wystawić kliszę na światło fluorescencyjne, odkrył, że jest ona już całkowicie zaczerniona. Odkrycie to przyniosło mu Nagrodę Nobla z fizyki w 1903, wspólnie z Piotrem i Marią Curie. Od nazwiska naukowca pochodzi jednostka radioaktywności bekerel.
Maria_Skłodowska-Curie
Maria Salomea Skłodowska-Curie herbu Dołęga (ur. 7 listopada 1867 w Warszawie, zm. 4 lipca 1934 w Passy) – fizyk i chemik, dwukrotna laureatka Nagrody Nobla (polscy nobliści)
W 1891 roku Maria Skłodowska wyjechała z Polski (Królestwa Polskiego) do Paryża, by tam kontynuować studia na Sorbonie (w XIX wieku kobiety nie mogły studiować na ziemiach polskich); następnie rozwinęła tam swoją karierę naukową. Była prekursorką nowej gałęzi chemii – radiochemii. Do jej dokonań należą: opracowanie teorii promieniotwórczości, technik rozdzielania izotopów promieniotwórczych oraz odkrycie dwóch nowych pierwiastków – radu i polonu. Z jej inicjatywy prowadzono także pierwsze badania nad leczeniem raka za pomocą promieniotwórczości. Dwukrotnie wyróżniona Nagrodą Nobla za osiągnięcia naukowe, po raz pierwszy w roku 1903 z fizyki wraz z mężem i Henrim Becquerelem za badania nad odkrytym przez Becquerela zjawiskiem promieniotwórczości, po raz drugi w 1911 roku z chemii za wydzielenie czystego radu i badanie właściwości chemicznych pierwiastków promieniotwórczych. Jest jedyną kobietą, która tę nagrodę otrzymała dwukrotnie, a także jedynym uczonym w historii uhonorowanym Nagrodą Nobla w dwóch różnych dziedzinach nauk przyrodniczych. Jest ona też jedyną kobietą, która spoczęła w paryskim Panteonie w dowód uznania zasług na polu naukowym.
(inne źródła: Historia 1g Ra dla Polski )
Kazimierz Fajans lub Kasimir Fajans (ur. 27 maja 1887 w Warszawie, zm. 18 maja 1975 w Ann Arbor) – polski fizykochemik działający w Polsce, Niemczech i USA. Współtwórca nauki o promieniotwórczości. Trzykrotny kandydat do Nagrody Nobla.
Kazimierz Fajans urodził się w zasłużonej dla Polski zasymilowanej rodzinie żydowskiej. Był synem Hermana i Wandy Wolberg (1867–1907).
W 1904 ukończył szkołę średnią w Warszawie, następnie studiował chemię w Niemczech, początkowo w Uniwersytecie w Lipsku, a następnie w Heidelbergu i Zurychu. W 1909 uzyskał doktorat za badania nad syntezą stereoselektywną związków chiralnych. W latach 1910–1911 odbył roczny staż w Manchesterze, w Anglii, w laboratorium E. Rutherforda, gdzie zajmował się badaniem promieniotwórczości. Odkrył wówczas dwutorowy rozpad (α i β) jednego z izotopów bizmutu (zjawisko bifurkacji (rozgałęziania się) szeregów promieniotwórczych). Wyznaczył okresy połowicznego zaniku niektórych radionuklidów. Następnie wrócił do Niemiec i objął stanowisko asystenta, a późniejdocenta na Politechnice w Karlsruhe.
W 1912 odkrył niezależnie od Fredericka Soddy'ego prawo przesunięć promieniotwórczych (reguła Soddy'ego-Fajansa), które pozwoliło ustalić położenie w układzie okresowym wszystkich znanych pierwiastków promieniotwórczych i przyczyniło się do poznania izotopów pierwiastków. Wraz ze swoim doktorantem, Osvaldem H. Göhringiem, odkrył pierwiastek o liczbie atomowej 91 – brevis, któremu nadana została później nazwa „protaktyn”. Na podstawie analizy szeregów promieniotwórczych odkrył istnienie izotopów trwałych (niepromieniotwórczych). W wyniku badań adsorpcji jonów pierwiastków promieniotwórczych sformułował ogólne reguły strącania substancji z roztworów.
Francis William Aston (ur. 1877 w Birmingham, zm. 1945 w Cambridge, Wielka Brytania) – profesor fizyki Uniwersytetu w Cambridge (Anglia).
Prowadził prace badawcze nad promieniami kanalikowymi; wraz z Josephem Johnem Thomsonem wykazał istnienie dwu trwałych izotopów neonu (1913). Jest obok J.J. Thomsona jednym z ojców spektrometrii mas – konstruktorem spektrometru mas. Zidentyfikował większość (213 z 276) znanych izotopów trwałych. Za te badania otrzymał Nagrodę Nobla w dziedzinie chemii w roku 1922. Został również członkiem Royal Society w Londynie i członkiem-korespondentem Akademii Nauk ZSRR.
Komora (mgłowa) Wilsona 1900 Licznik Geigera-Muellera 1928
Komora pęcherzykowa - urządzenie służące do obserwacji śladów cząstek elementarnych (promieniowania jonizującego) zaprojektowane w roku 1952 przezDonalda Glasera, za co został uhonorowany w 1960 Nagrodą Nobla w dziedzinie fizyki.
Ernest Orlando Lawrence (ur. 1901 w Canton w Dakocie Południowej, zm.1958 w Palo Alto w Kalifornii) – amerykański fizyk, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki za wynalezienie i udoskonalenie cyklotronu oraz za wyniki uzyskane przy jego użyciu, w szczególności odnoszące się do pierwiastków sztucznie promieniotwórczych.
Ukończył University of South Dakota w roku 1922. Trzy lata później otrzymał doktorat z Yale, gdzie pracował do roku 1927, m.in. prowadząc eksperymenty z efektem fotoelektrycznym. W roku 1928 przyjął ofertę pracy na Uniwersytecie Kalifornijskim w Berkeley, a już dwa lata później został profesorem tej uczelni[1].
Koncepcję nowej metody przyspieszania cząstek w cyklotronie opracował w roku 1929. Dwa lata później (1931) potencjał 1800 woltów pozwolił na nadanie jonom wodoru energii rzędu 80000 elektronowoltów w urządzeniu o średnicy 4,5 cala. Kolejne udoskonalane modele były coraz większe i pozwalały na uzyskiwanie eksperymentów z cząstkami o większych energiach. W roku 1939 za te prace otrzymał Nagrodę Nobla. W czasie II wojny światowej Lawrence przyłączył się do szeregu projektów które ostatecznie znalazły realizację w rozpoczęciu projektu „Manhattan”. Był zwolennikiem elektromagnetycznej metody separacji wzbogaconego uranu; zaprojektował i zbudował kalutron – wyspecjalizowaną odmianę spektrometru masowego, służącą do pozyskiwania wzbogaconego uranu.
Po wojnie Lawrence był zwolennikiem i orędownikiem programów tzw. „Dużej Nauki”, prowadząc kampanię na rzecz dotacji ze strony państwa na duże programy naukowe.
Pierwiastek o liczbie atomowej 103, odkryty w roku 1961, został nazwany na jego cześć lawrencium (Lr, Lorens).
Irène Joliot-Curie (ur. 12 września 1897 w Paryżu, zm. 17 marca 1956 tamże) – francuska fizykochemiczka, laureatka Nagrody Nobla.
Córka Polki Marii Skłodowskiej-Curie i Francuza Pierre'a Curie. W 1934 wraz z mężem, Frédérikiem Joliot-Curie, wykonała zdjęcie komory mgłowej, na którym uwieczniła zjawisko tworzenia się par elektron-pozyton (pozytonium) z fotonów.
W 1935 r. otrzymała wraz z mężem Nagrodę Nobla z chemii w uznaniu za odkrycie sztucznej promieniotwórczości – syntezy nowych nuklidów promieniotwórczych.
UMCS (w 1950 r.) i Uniwersytet Jagielloński (w 1951 r.) przyznały jej oraz jej mężowi tytuły doktora honoris causa.
Została odznaczona francuskim Krzyżem Oficerski Legii Honorowej oraz polskim Orderem Krzyża Grunwaldu III klasy (1936)i Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (1947).
Była socjalistką, wraz z mężem wstąpiła w 1934 roku do Partii Socjalistycznej. Jako jedna z trzech kobiet uczestniczyła w utworzonym w roku 1936 koalicyjnym rządzie Frontu Ludowego, w którym była sekretarzem stanu ds. badań naukowych. Zmarła na białaczkę.
James Chadwick (ur. 1891, zm.1974 w Cambridge), angielski fizyk, laureat Nagrody Nobla z dziedziny fizyki w roku 1935 za odkrycie neutronu.
Ukończył uniwersytety w Manchester i Cambridge, w 1914 udał się do Niemiec, aby studiować u boku Hansa Geigera, w czasie I wojny światowej został internowany jako obcokrajowiec. Chadwick został studentem fizyki przez pomyłkę, której nie był śmiały sprostować. Otóż chciał zdawać egzamin wstępny na matematykę, ale pomylił się i usiadł wśród kandydatów na fizykę. Po pomyślnym egzaminie oznajmiono mu, ku jego zdumieniu, że dostał się na fizykę, a że był bardzo nieśmiały nie sprostował pomyłki.
Po wojnie powrócił do Cambridge, gdzie rozpoczął współpracę z Ernestem Rutherfordem, badając emisję promieni gamma z materiałów radioaktywnych. W 1932 dokonał fundamentalnego odkrycia w dziedzinie fizyki nuklearnej, na podstawie eksperymentów odkrył i opisał nową cząstkę w jądrze atomu, która została nazwana neutronem. Za swoje epokowe odkrycie otrzymał w tym samym roku Medal Hughesa od Królewskiego Towarzystwa Naukowego, a w 1935 Nagrodę Nobla w dziedzinie fizyki.
W późniejszym czasie Chadwick dowiedział się, że w tym samym czasie identycznego odkrycia dokonał niemiecki uczony Hans Falkenhagen, który jednak obawiał się opublikowania tego odkrycia. Chadwick pragnął podzielić się z niemieckim naukowcem Nagrodą Nobla (zarówno samą nagrodą, jak i gratyfikacją pieniężną z nią związaną), skromny Falkenhagen odmówił.
W czasie II wojny światowej wziął udział w projekcie „Manhattan” przy budowie pierwszych bomb atomowych. W 1945 z rąk królowej Anglii otrzymał tytuł szlachecki sir.
Lise Meitner (ur. 1878 w Wiedniu, zm. 1968 w Cambridge) – austriacka fizyk jądrowa pochodzenia żydowskiego. Jako pierwsza wyjaśniła teoretycznie zjawisko rozbicia jądra atomowego, którego w 1938 dokonał Otto Hahn.
Carl David Anderson (ur.1905 w Nowym Jorku, zm. 1991 w San Marino w Kalifornii) – amerykański fizyk eksperymentalny, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki za odkrycie pozytonu.
Ukończył California Institute of Technology w roku 1927, na tej samej uczelni w roku 1930 uzyskał doktorat. Pod kierownictwem Roberta Millikana rozpoczął badania nad promieniowaniem kosmicznym, w trakcie których zauważył w komorze mgłowej ślady nieznanych dotychczas cząstek elementarnych. Anderson prawidłowo zinterpretował je jako ślady cząstek, posiadające taką samą masę jak elektron, ale odwrotny ładunek elektryczny. W dalszych eksperymentach, polegających na bombardowaniu różnych materiałów promieniowaniem gamma (otrzymanym z rozpadu ThC) uzyskał bezpośredni dowód istnienia pozytonów, potwierdzając teoretyczne przewidywania Paula Diraca.
Opublikował swoje odkrycie w roku 1932. Zostało ono wyróżnione Nagrodą Nobla w roku 1936.
W tymże roku Anderson odkrył inną cząstkę, 207 razy cięższą od elektronu – mion. Początkowo sądził, że jest to pion, którego istnienie postulował Hideki Yukawa. Kiedy stało się oczywiste, że nie jest to pion, inny fizyk, Isidor Rabi, zakłopotany i niewiedzący, w jaki sposób "zmieścić" nowo odkrytą cząstkę do reszty logicznego schematu fizyki cząstek, zadał słynne pytanie – "a kto to w ogóle zamówił?" (według niektórych wersji tej anegdoty, Rabi wraz z kolegami zamówił właśnie kolację w chińskiej restauracji).
Mion był pierwszą cząstką na długiej liście cząstek elementarnych, których odkrycie początkowo wprowadziło dużo zamieszania, jako że nie były one teoretycznie przewidziane. Willis Lamb często powtarzał zasłyszane podobno przez siebie zdanie, że "dawniej odkrywcy nowych cząstek dostawali Nagrodę Nobla, ale teraz takie odkrycie powinno być karane $10.000 mandatem"
Hideki Yukawa (jap. 湯川 秀樹 Yukawa Hideki, ur. 1907 w Tokio, zm. 1981) – fizyk teoretyczny, pierwszy Japończyk uhonorowany Nagrodą Nobla.
Rozpoczął pracę jako wykładowca na Uniwersytecie Kioto bezpośrednio po jego ukończeniu w wieku 22 lat, prowadząc jednocześnie badania nad teorią cząstek elementarnych. W roku 1933 został profesorem na Uniwersytecie Osakijskim.
W roku 1935 opublikował teorię mezonów, która wyjaśniała zasady interakcji pomiędzy protonami a neutronami i miała znaczący wpływ na rozwój badań nad cząstkami elementarnymi. W roku 1940 został profesorem na Uniwersytecie Tokijskim. W tym samym roku otrzymał Imperial Prize of the Japan Academy. .
W roku 1949 został profesorem na Columbia University. W tym samym roku otrzymał Nagrodę Nobla w dziedzinie fizyki za przewidzenie istnienia mezonów na podstawie teoretycznej pracy dotyczącej sił jądrowych – dwa lata po odkryciu przez Cecila Powella pionów π, teoretycznie przewidzianych przez Yukawę[1][2].
Od roku 1953 był pierwszym przewodniczącym Research Institute for Fundamental Physics (RIFP) w Uniwersytecie Kioto, nazwanego jego imieniem (ang. Yukawa Institute for Theoretical Physics, YITP) i pełnił tę funkcję w latach 1953–1970. Otrzymał doktoraty honoris causa kilku uczelni, m.in. paryskiej Sorbony. Był członkiem zagranicznym American National Academy of Sciences, American Physical Society, Royal Society w Londynie, Rosyjskiej Akademii Nauk, od której otrzymał też Złoty Medal Łomonosowa. W roku 1964 został odznaczony Orderem Zasługi RFN. W roku 1955 był jednym z sygnatariuszy Manifestu Russella-Einsteina (zob. Pugwash).
J. Robert Oppenheimer (ur. 1904 w Nowym Jorku, zm. 1967 w Princeton) – amerykański fizyk, profesor na Uniwersytecie Kalifornijskim w Berkeley, dyrektor naukowy Projektu Manhattan – trwającego w czasie II wojny światowej przedsięwzięcia mającego na celu opracowanie pierwszej broni atomowej. Z tego powodu jest nazywany ojcem bomby atomowej. (biografia pt "Amerykański Prometeusz, triumf i tragedia Roberta Oppenheimera", Kai Bird, Martin J. Sherwin, Wyd. Twój Styl, Warszawa 2007).
Po wojnie Oppenheimer był głównym doradcą nowo utworzonej Komisji Energii Atomowej i używał swojej pozycji do walki na rzecz międzynarodowej kontroli energii atomowej oraz zapobiegania wyścigowi zbrojeń atomowych z ZSRR. Z powodu swoich poglądów w tej sprawie, a także przedwojennych silnych powiązań z ruchem komunistycznym, został pozbawiony dostępu do tajnych dokumentów państwowych w trakcie publicznego, politycznego procesu w 1954 roku. Po tym wydarzeniu kontynuował swoją działalność pisząc i prowadząc wykłady. Poświęcił też więcej czasu pracy naukowej. Dopiero dziesięć lat później prezydent John F. Kennedy przyznał mu nagrodę Enrico Fermiego, politycznie rehabilitując go w ten sposób.
Do jego największych osiągnięć naukowych można zaliczyć:
Oppenheimer założył amerykańską szkołę fizyki teoretycznej. Był dyrektorem Institute for Advanced Study i pracował jako starszy profesor fizyki teoretycznej (stanowisko zajmowane wcześniej przez Alberta Einsteina).
Józef Rotblat (ur. 1908 w Warszawie, zm. 2005 w Londynie) – polski fizyk i radiobiolog żydowskiego pochodzenia, współzałożyciel i lider pacyfistycznego ruchu naukowców Pugwash, laureat Pokojowej Nagrody Nobla w 1995. Współtwórca pierwszej bomby atomowej.
W 1938 obronił doktorat na Uniwersytecie Warszawskim. Stypendium zagraniczne uzyskał prawie zaraz po doktoracie. Dużo zawdzięcza Wszechnicy Naukowej w Warszawie i promotorom, prof. Pieńkowskiemu i Białobrzeskiemu.
W 1939 wyjechał do Liverpoolu na stypendium, gdzie został uczniem, a następnie współpracownikiem angielskiego fizyka jądrowego Jamesa Chadwicka.
Latem 1939 roku wrócił do Polski po żonę Tolę Gryn, która z powodu choroby nie pojechała jednak i potem pomimo wszelkich wysiłków J.Rotblata nie udało mu się jej wydostać, i jak w końcu się okazało, uratować przed śmiercią w obozie koncentracyjnym na Majdanku. W czasie wojny pracował nad projektem Manhattan, z którego wycofał się w 1944 przekonawszy się, iż bezpośrednim celem prac nie jest wygranie wojny, lecz zapewnienie dominacji militarnej nad ZSRR, a w konsekwencji wyścig zbrojeń. W 1946 roku przyjął obywatelstwo brytyjskie.
Został krytykiem koncepcji odstraszania militarnego za pomocą posiadania broni masowej zagłady przekonując, iż nie powstrzyma ona innych posiadaczy tej broni. Doprowadził (wraz z angielskim filozofem Bertrandem Russellem) do powstania w 1957 międzynarodowego ruchu pacyfistycznego uczonych działających na rzecz likwidacji broni masowej zagłady – Pugwash, skupiającego uczonych m.in. z obu stron „żelaznej kurtyny”. Pomimo nacisków zarówno ze strony ZSRR, jak i państw zachodnich, udało mu się uniknąć upolitycznienia tego ruchu, zachowując jego pozycję ponad podziałem politycznym ówczesnego świata. Dążył do zbliżenia naukowców z obu bloków politycznych oraz ich solidarności przeciwko rozwijaniu badań naukowych mogących owocować nowymi rodzajami broni. Postulował, aby naukowcy przyjęli sposób postępowania na wzór lekarskiej przysięgi Hipokratesa, tzn. aby powstrzymywali zaspokajanie własnej ciekawości naukowej i samoograniczali się w badaniach, jeśli ich wyniki mogłyby okazać się zgubne dla świata. Jako naukowiec zajmował się medycyną nuklearną, m.in. wpływem promieniowania jonizującego na powstawanie nowotworów.
W 1995, w 50. rocznicę zagłady Hiroszimy (a także w momencie wznowienia prób z bronią atomową przez Francję) Józef Rotblat został uhonorowany wraz z ruchem Pugwash (po połowie) Pokojową Nagrodą Nobla.
Językiem ojczystym dla Józefa Rotblata był język polski, do końca życia płynnie się nim posługiwał. Do śmierci podkreślał swoje związki z polskością, akcentując iż jest Polakiem z brytyjskim paszportem. Obywatelem brytyjskim Rotblat był od 1946, w 1998 otrzymał tytuł szlachecki Sir.
Stanisław Marcin Ulam (ur.1909 we Lwowie, zm. 1984 w Santa Fe) – polski i amerykański (obywatelstwo amerykańskie przyjął w 1943) matematyk, przedstawiciel lwowskiej szkoły matematycznej, współtwórca amerykańskiej bomby termojądrowej.
,_lecturing_at_Catholic_University,_Washington,_D.C.,_1946.jpg)
