Europejska Organizacja BadaĹ JÄ drowych
Europejska Organizacja BadaĹ JÄ drowych CERN jest najwiÄkszym na Ĺwiecie oĹrodkiem naukowym badajÄ cym fizykÄ czÄ stek elementarnych. Znajduje siÄ na pĂłĹnocno-zachodnich przedmieĹciach Genewy, na granicy Francji i Szwajcarii. ZostaĹ utworzony w 1954 roku. Obecnie do organizacji naleĹźy dwadzieĹcia paĹstw. CERN zatrudnia 2600 staĹych pracownikĂłw oraz okoĹo 8000 naukowcĂłw i inĹźynierĂłw reprezentujÄ cych ponad 500 instytucji naukowych z caĹego Ĺwiata. NajwaĹźniejszym narzÄdziem ich pracy jest najwiÄkszy na Ĺwiecie akcelerator czÄ stek â Wielki Zderzacz HadronĂłw.
Akceleratory w CERN
CERN posiada rozbudowanÄ sieÄ akceleratorĂłw i detektorĂłw w ktĂłrych prowadzone sÄ eksperymenty. Akceleratory poĹÄ czone sÄ w taki sposĂłb Ĺźe kaĹźdy z nich zwiÄksza energiÄ wiÄ zki czÄ stek przed dostarczeniem jej do detektora lub nastÄpnego akceleratora. Obecnie pracujÄ ce urzÄ dzenia:
- dwa liniowe akceleratory liniowe generujÄ ce niskoenergetyczne czÄ stki wstrzykiwane do Synchrotronu Protonowego. LINAC2 sĹuĹźy do przyspieszania protonĂłw do energii 50MeV. LINAC3 przyspiesza ciÄĹźkie jony do energii 4,2MeV/u
- Proton Synchrotron Booster (PS BOOSTER) zwiÄksza energiÄ protonĂłw wytworzonych w akceleratorach liniowych do 1,4GeV. MoĹźe takĹźe przyspieszaÄ jony.
- Low Energy Ion Ring (LEIR), wczeĹniej Low Energy Antiproton Ring, przyspiesza jony z akceleratora liniowego przed wstrzykniÄciem ich do Synchrotronu Protonwego
- Proton Synchrotron (PS) â synchrotron protonowy, wybudowany w 1959 roku. Przyspiesza protony do energii 28GeV
- Super Proton Synchrotron (SPS) jest akceleratorem koĹowym znajdujÄ cym siÄ w tunelu o promieniu 2 kilometrĂłw. DziaĹa od 1976 roku. ZostaĹ zaprojektowany do dostarczania czÄ stek o energii 300GeV i stopniowo udoskonalony do energii 450GeV. WiÄ zka z tego akceleratora sĹuĹźy do prowadzania eksperymentĂłw polegajÄ cych zarĂłwno na zderzaniu czÄ stek z tarczÄ . SĹuĹźyĹ on takĹźe jako zderzacz portonĂłw i antyprotonĂłw oraz do przyspieszania wysokoenergetycznych elektronĂłw i pozytonĂłw wstrzykiwanych do akceleratora Large Electron-Positron Collider (LEP). Od 2008 jest on wykorzystywany jako inĹźektor protonĂłw i neutronĂłw do akceleratora Large Hadron Collider (LHC).
- On-Line Isotope Mass Separator (ISOLDE) uĹźywany jest do badania niestabilnych jÄ der.
- Antiproton Decelerator (AD) jest to spowalniacz, ktĂłry redukujÄ prÄdkoĹÄ antyprotonĂłw do okoĹo 10% prÄdkoĹci ĹwiatĹa, w celu badaĹ nad antymateriÄ .
- Large Hadron Collider (LHC) jest najwiÄkszym na Ĺwiecie i przyspieszajÄ cym do najwyĹźszych energii akceleratorem czÄ stek. Przeznaczony jest do zderzania przeciwbieĹźnych wiÄ zek protonĂłw i jonĂłw, kaĹźda poruszajÄ ca siÄ z prÄdkoĹciÄ okoĹo 99.9999991% prÄdkoĹci ĹwiatĹa
Akceleratory wycofane z uĹźycia:
- LINAC1 â pierwszy akcelerator linowy
- Synchrocyklotron (SC) â uruchomiony w 1957 roku, zamkniÄty w 1991. PrzyspieszaĹ czÄ stki do energii 600MeV
- Intersecting Storage Rings (ISR) pierwszy ze zderzaczy wybudowany w latach 1966-1971, zamkniÄty w 1984roku
- Large Electron-Positron Collider (LEP) â zderzacz elektonowo-pozytonowy dziaĹajacy a latach 1989-2000. ByĹ najwiÄkszym urzÄ dzeniem tego typu na Ĺwiecie. ZnajdowaĹ siÄ w tunelu o dĹugoĹci 27km, obecnie w tunelu znajduje siÄ LHC.
- Energy Antiproton Ring (LEAR) â uruchomiony zostaĹ w 1982 roku. Po raz pierwszy udaĹo siÄ w nim uzyskaÄ czÄ stki antymaterii, w 1995 piÄÄ atomĂłw antywodoru. Akcelerator zostaĹ zamkniÄty w 1996 i zastÄ piony spowalniaczem antyprotonĂłw (AD).
Politechnika
WydziaĹ Elektroniki