5. SYSTEMY BEZPIECZEŃSTWA JĄDROWEGO W EUROPIE

5.1 Francja

Rysunek. Obiekty jądrowe we Francji.

  Francja to dzisiaj druga potęga jądrowa w świecie po Stanach Zjednoczonych, dysponująca potencjałem 63 183 MWe zainstalowanej mocy w 59 blokach jądrowych. Energetyka jądrowa stanowi główne źródło wytwarzania energii elektrycznej; w 1999r. udział jej wynosił 75%. 
Rozmieszczenie obiektów jądrowych we Francji przedstawiono na rysunku.

  Organizacja bezpieczeństwa jądrowego we Francji oparta jest na zasadzie pierwotnej odpowiedzialności osoby kierującej obiektem/źródłem jądrowym nadzorowanego przez dyrektora bezpieczeństwa instalacji nuklearnych (DSIN). DSIN odpowiada przed Ministrem Przemysłu i Środowiska i reguluje politykę bezpieczeństwa jądrowego wszystkich obiektów cywilnych.
  Problem monitoringu leży w gestii Ministra Zdrowia, do którego obowiązków należy również kontrola czy osoby kierujące obiektem/źródłem stosują się do ograniczeń gwarantujących brak ich negatywnego oddziaływania na środowisko i zdrowie ludzkie. Zadania monitoringu realizuje OPRI - Office for Protection Against Ionizing Radiation. 
Schemat instytucji związanych z bezpieczeństwem jądrowym we Francji przedstawia rysunek.

Rysunek. Schemat instytucji związanych z bezpieczeństwem jądrowym we Francji.

5.1.1 Gospodarka odpadami promieniotwórczymi we Francji

  Francja jako jeden z nielicznych krajów na świecie zajmuje się przeróbką paliwa wypalonego. Dwa duże zakłady tego typu, tj. w Marcoule na południu Francji (o zdolności produkcji 1000 ton/rok, uruchomione już w 1958r.) oraz w La Hague na północy w Normandii (o zdolności produkcji 1600 ton/rok, uruchomione w 1967r.) świadczą również usługi dla elektrowni spoza Francji, np. dla Niemiec, Szwajcarii, Japonii. Całością procesów wytwarzania i przeróbki paliwa jądrowego we Francji zajmuje się państwowe towarzystwo COGEMA (Compagnie Générale des Matieres Nucléaires). Problematyką odpadów promieniotwórczych zajmuje się we Francji instytucja pod nazwą ANDRA (l`Agence Nationale pour le traitement des Déchets Radioactifs) utworzona w 1979r., która dysponuje dwoma składowiskami powierzchniowymi, tj. „La Manche” oraz L`Aube”. Pierwsze zlokalizowane w Pointe-du-Cotentin w pobliżu La Hague to składowisko odpadów nisko- i średnioaktywnych o powierzchni 12 ha i pojemności 535 000 m^-3 uruchomione w 1969r. Obecnie prowadzone są prace związane z zamknięciem tego składowiska. Drugie składowisko zlokalizowane w Soulaines w pobliżu Aube w Szampanii - to składowisko odpadów niskoaktywnych o powierzchni 95 ha i pojemności 1 mln m^-3, uruchomione w 1992r. Należy podkreślić, iż francuska energetyka jądrowa dąży do systematycznego obniżania wielkości odpadów promieniotwórczych z elektrowni jądrowych. O ile 10 lat temu roczna ilość odpadów wynosiła 350 m^-3 na jeden blok, to obecnie jest ona 3-krotnie niższa i wynosi poniżej 100 m^-3. W przeliczeniu na jednego mieszkańca rocznie energetyka jądrowa we Francji wytwarza 1 kg odpadów promieniotwórczych, z czego 10 gram stanowią odpady wysokoaktywne (w nich zawarte jest 95% całkowitej promieniotwórczości). Dla przykładu warto podać iż wielkość odpadów przemysłowych na jednego mieszkańca Francji wynosi 3000 kg rocznie; tak więc wielkość odpadów promieniotwórczych stanowi zaledwie 0,03% wielkości odpadów przemysłowych.

5.2 Ukraina

  System bezpieczeństwa jądrowego na Ukrainie opiera się na wytycznych Normative Technical Documents (NTD) opracowanych przez International Atomic Energy Agency (IAEA). Decyzje w dziedzinie bezpieczeństwa jądrowego podejmuje MEPNS czyli Ministerstwo Środowiska i Bezpieczeństwa Nuklearnego. Podstawowe akty prawne to:

· NRBU-97 – reguluje normy bezpieczeństwa radiacyjnego zapewniającego bezpieczeństwo poszczególnym obywatelom jaki i całej społeczności.
· OPB-U – określa podstawowe definicje i zasady obowiązujące na terenie zakładów wykorzystujących promieniowanie jądrowe. Określa zasady odpowiedzialności i kontroli w obiektach jądrowych.
· PNAE G-1-024-90 – określa strategie energetyczna Ukrainy oraz zasady projektowania i budowania elektrowni jądrowych.

Obecnie na Ukrainie działają cztery reaktory energetyczne, oraz cztery instytuty badawcze zajmujące się promieniotwórczością. Lokalizacja wyżej wymienionych i oficjalnych baz wojskowych posiadających pociski jądrowe, a także pozostałych obiektów jądrowych przedstawiona jest na rysunku.

Rysunek. Obiekty jądrowe na Ukrainie.

5.2.1 Gospodarka odpadami promieniotwórczymi na Ukrainie

Szacuje się że corocznie Ukraina wytwarza ok. 265 ton zużytego paliwa jądrowego. Paliwo jądrowe gromadzone jest początkowo na terenie reaktorów w których zostało wykorzystane. Jeszcze niedawno było ono następnie przekazywane do Rosji w celu utylizacji, bądź powtórnego przerobu. Jednak ze względu na warunki ekonomiczne obecnie zaprzestano wywozu zużytych materiałów. Obecnie na terenie Ukrainy znajduje się sześć miejsc przechowywania wysoko i średnio aktywnych odpadów (włączając w to strefę wokół zniszczonej elektrowni w Czarnobylu). Problematyka odpadów radioaktywnych należy do obowiązków Ministerstwa Awarii Czarnobylskiej (obecnie części składowej Ministerstwa Sytuacji Nadzwyczajnych). W 1996 roku rząd uchwalił program zagospodarowania odpadów radioaktywnych do 2005 roku. Nałożył on obowiązek ewidencjonowania odpadów, regularnego kontrolowania składowisk odpadów i ich modernizacji. Program zakłada iż odpady będą przechowywane w basenach z woda w miejscu wytworzenia przynajmniej do 2005r. Do tego też roku ma zostać znalezione miejsce i wybudowane podziemne składowisko odpadów radioaktywnych.